ვისი დაცემაა აღწერილი
ესაიას მე-14 თავში?
სატანის?
ბაბილონის ისტორიული მეფის?
მომავალი ანტიქრისტესი?
განმმარტებლები ორ ჯგუფად იყოფიან:
ისინი, ვინც სულიერ არსებას ან კონცეფციას ხედავენ და
ისინი, ვინც მოკვდავს ან ადამიანურ არსს ხედავენ.
სულიერი არსება?
ესაიას მე-14 თავზე ტრადიციული შეხედულება სატანის დაცემას აღწერს. ადრეული ეკლესიის მამები ამ შეხედულებას ეყრდნობიან (ტერტულიანე, ორიგენე, ავგუსტინე, გრეგორი, იერონიმე). დღესაც კი, თითქმის საყოველთაოდ აღიარებული აზრი, რომ „სატანა“ და „ლუციფერი“ ერთი და იგივე პიროვნებაა, ადასტურებს ამ იდეის დამაჯერებლობას.
ჯ. ა. ალექსანდერი, თუმცა ამ შეხედულების მოწინააღმდეგეა, მეტად ეგზეგეტიკური თავმდაბლობისკენ იხრება: „რაც არ უნდა მცდარი იყოს ეს ინტერპრეტაცია, ის არ იმსახურებს იმ მკაცრ გაკიცხვას, რომელსაც ზოგიერთი შემდგომი კომენტატორი იძლევა, და რომლებიც თავადაც დიდი ენთუზიაზმით იღებენ ბევრად უფრო აბსურდულ ეგზეგეტიკურ თეორიებს.“ (Isaiah, 295).
შედარებით ახალი განმარტებები ესაიას მე-14 თავს არ ხედავს, როგორც სატანის ან რომელიმე მონარქის დაცემას. ბერი ვები ბაბილონის მეფეს განიხილავს, როგორც „ამქვეყნიური ამპარტავნობის განსახიერებას, რომელიც ეწინააღმდეგება ღმერთს და ძალაუფლებისკენ ლტოლვით რყვნის ადამიანებს“ (Message of Isaiah, 83). ეს იმდენად აბსტრაქტული ჩანს, რომ უაზროდ აქცევს მთელი მონაკვეთის თითქმის ყველა დეტალს (რომელზეც ვები მხოლოდ ნახევარ გვერდს წერს). შესაძლოა, მიზანშეწონილი იყოს ასეთი გამოყენების ინტერპრეტაცია იმ პრინციპებიდან, რომლებიც ტექსტში ჩანს, მაგრამ არსებობს განსხვავება გამოყენებასა და ინტერპრეტაციას შორის. თუ კონკრეტული ტექსტი მიზნად მხოლოდ იმას ისახავს, რომ ამპარტავანი და ძალაუფლებას მოწყურებული სულის საწინააღმდეგო ასწავლოს, გამოდის, რომ იგი ზედმეტად ფუჭად დახარჯულ სპეციფიკას შეიცავს.
მოკვდავი არსი?
კიდევ ერთი გავრცელებული ხედვა ამ ტექსტის შესახებ ამბობს, რომ იგი მოკვდავ არსს ეხება. ყველაზე აშკარა კანდიდატი ბაბილონის მეფეა (14:4). მაგრამ რომელი მეფე? როგორც ჩანს, ნაბუქოდონოსორი აშკარა არჩევანია, მაგრამ ბაბილონის დაცემისას ის უკვე დიდი ხნის მკვდარია. აგრეთვე, როგორც ვხედავთ, თუ ის ჭეშმარიტად არ იყო მოქცეული, ყოველ შემთხვევაში ნამდვილად იყო დამდაბლებული იაჰვეს მიერ. დანიელი თავისი წიგნის პირველი ნახევრის დასასრულს პოზიტიურ განწყობას გვიქმნის ნაბუქოდონოსორის მიმართ.
სხვა ვარაუდები (ნაბონიდი, სარგონი, სენახერიბი) ერთნაირად არადამაჯერებელია სხვადასხვა მიზეზის გამო. (დანიელი 4). კომენტატორი ალეკ მოტიერი ფიქრობს, რომ არ არის საჭირო ბაბილონის რომელიმე კონკრეტული მონარქის იდენტიფიცირება. თუ დაცინვის ხანგრძლივობას, ამ პიროვნების თვითშეფასების შეუდარებელ ბუნებას და იმ ფაქტს გავითვალისწინებთ, რომ ბევრი კომენტატორი ამ ტექსტს ასახელებს, როგორც უდიდეს პოეზიას არა მხოლოდ ესაიაში, არამედ მთელ ძველ აღთქმაში, მაშინ ეს ყველაფერი უცნაურად გამოიყურება. (იოანეს მე-9 თავში განკურნებული კაცის პერიფრაზირება რომ მოვახდინოთ: „საკვირველი სწორედ ისაა: უდიდესი პოემა, თუმცა წარმოდგენაც არ გვაქვს, ვისზეა საუბარი!“).
ამ „ბაბილონის მეფის“ რომელიმე ისტორიულ მმართველთან საბოლოო იდენტიფიცირების შეუძლებლობა სხვა შესაძლებლობას გვთავაზობს: ესქატოლოგიურ პიროვნებას. ზოგიერთი ფიქრობს, რომ ესაიას მე-14 თავში მხედველობაში უნდა მივიღოთ ესქატოლოგიური ანტიქრისტე.
კონტექსტის დადგენა
ესაიას 14:1-4 გვაცნობს დამცინავ სიმღერას დაცემული „ბაბილონის მეფის“ შესახებ. ვინ ახმოვანებს ამ დაცინვას და როდის? ზოგი ამბობს, რომ ეს ძველი ისრაელია, როდესაც იუდა ბაბილონის ტყვეობიდან დაბრუნდა (Grogan). ზოგიერთი ამბობს, რომ ეს თანამედროვე ისრაელია ბაბილონიდან ისტორიული გათავისუფლების აღსანიშნავად (Oswalt). ზოგი ამბობს, რომ ეს არის ეკლესია დედამიწაზე ტრიუმფალური მეფობის პერიოდში (Alexander). როგორც ჩანს, ეს მონაკვეთი ამ ორივე კითხვას სცემს პასუხს.
დამცინავი სიმღერის წარმომთქმელი იდენტიფიცირებულია, როგორც იაკობი (სახლი იაკობისა) და ისრაელი (სახლი ისრაელისა) (14:1-2). მაგრამ ეს ისტორიული ისრაელია თუ ესქატოლოგიური ისრაელი?
1-ლი მუხლის მიხედვით, დამცინავი სიმღერა ჟღერს, როდესაც ღმერთი მათ „თავიანთ მიწაზე“ კვლავ ასახლებს, როცა ერები „თავიანთ ადგილას“ აბრუნებენ ისრაელს და ხდებიან ისრაელის „მონები“ (14:2). პრემილენარისტი (გროგანი) და ამილენარისტი (მოტიერი) თანხმდებიან, რომ ეს ისტორიაში ძვ. წ. 536 წელს არ აღსრულებულა. წინასწარმეტყველური წერილის უფრო ფართო კონტექსტში არის სხვა მონაკვეთები, რომლებიც ასევე აღწერს ამ დროის (ესაია 49:22-23; 60:5, 9-10; 61:5-6) ფრაგმენტებს, რომლებიც გვაიძულებს, რომ ესქატოლოგიურ აღსრულებას მომავალში ველოდოთ.
ტექსტური მიმოხილვა
დამცინავი სიმღერა იყოფა ოთხ ნაწილად ან სტროფად.
სტროფი 1-ლი (14:4b-8) აღწერს სცენას დედამიწაზე: მთელი დედამიწა ხარობს ამ ბოროტი მეფის ძალადობრივი დაცემით, რომლის დამხობაც თავად ღმერთმა განახორციელა.
სტროფი მე-2 (14:9-11) აღწერს სცენას დედამიწის ქვეშ, „შეოლში“ – მიცვალებულთა სამეფოში. „შეოლი“ ძველი აღთქმის ტერმინია იმ სამეფოსთვის, სადაც დატუსაღებულნი არიან გარდაცვლილთა სულები. ბოროტ მკვდრებს შეუძლიათ დაინახონ, იგრძნონ და აღწერონ თავიანთი გარემოებები (იხ.:ლუკა 16); და აქ ისინი გაოცებულნი არიან, ვინაიდან ეს წინანდელი მბრძანებელი მათსავით სუსტი გამხდარა. „შეოლში“ შეიძლება ზოგჯერ საფლავი მოიხსენიებოდეს, მაგრამ არა აქ – სულები არ რჩებიან საფლავში. ესენი საკუთარ საფლავებში მოლაპარაკე ხრწნადი სხეულები არ არიან – სხეული სულის გარეშე უსიცოცხლოა; სულის გარეშე სხეულები არ ლაპარაკობენ.
სტროფი მე-3 (14:12–14) აღწერს სცენას დედამიწის ზემოთ – ზეცაში. გასაკვირი არ არის, რომ ბევრმა ეს სატანაზე მინიშნებად მიიჩნია. მე-12 მუხლი ამ ძლევამოსილი პიროვნების ზეციდან დაცემას აღწერს და მას ციურ აღწერასაც კი აძლევს: „ცისკრის ვარსკვლავი“ და „განთიადის ძე“. ბევრი ამას „ცისკრის ვარსკვლავს“ – ვენერას უკავშირებს; ვინაიდან მისი ლათინური სახელი „ლუციფერია“.
საყურადღებოა, რომ მსგავსი ენა წმინდა წერილში (ქრისტეს გარდა) არასდროს არავის გამოუყენებია. ტექსტი ამ ადამიანს უმაღლეს შესაძლო ამბიციას მიაწერს: „დავემსგავსები უზენაესს“! არჩერი აღნიშნავს, რომ ნებისმიერ ბაგეზე „გამოხატული ტიტანური სიამაყე და ამბიცია უადგილოა, გარდა სატანისა“. ფაქტობრივად, ისინი მის ბაგეებზეც უადგილოა; მაგრამ წმინდა წერილი გვთავაზობს სხვა ვინმეს, ვისი ენაც სავსეა ასეთი მკრეხელობით? (იფიქრეთ დანიელის მე-7 და გამოცხადების მე-13 თავებზე.)
რაზე მიუთითებენ „საკრებულო მთა“ და „ჩრდილოეთის კიდეები“? ალექსანდერი აღნიშნავს, რომ „საკრებულო მთა“ იგივეა, რაც „საკრებულო კარავი“, რაც გულისხმობს ტაძრის ადგილს; და ფსალმუნი 47:2-ში „ჩრდილოეთის მხარე“ მოიხსენიება, როგორც „სიონის მთა, დიდი მეფის ქალაქი“. თუ 14:13 მიუთითებს არა ზეცაზე, არამედ სიონის მთაზე, როგორც უზენაესი ღმერთის მიწიერ ადგილზე, მაშინ საინტერესო შესაძლებლობები იხსნება. (იფიქრეთ მე-2 თესალონიკელთა მე-2 თავზე).
გროგანი (“Isaiah,” EBC) შენიშნავს, რომ:
როგორც ჩანს, უფალი იესო ტექსტის ამ მონაკვეთს ლუკას 10:18-ში იმეორებს, სადაც ბაბილონის მეფეზე გამოყენებული სიტყვები აქ გამოიყენება სატანაზე. როდესაც სატანა თავის ბოროტ ნებას ამ სამყაროს მმართველების მეშვეობით ახორციელებს, ის მათში საკუთარ ბოროტ თვისებებს ამრავლებს, რათა ისინი გახდნენ სატანის ვირტუალური ჩრდილები, რომლის სუბსტანციაც ის (სატანა) თავად არის.
ეს არის პერსპექტიული აზროვნების ხაზი. შემდეგ გროგანი განმარტავს, რომ „ტექსტი სატანაზე მიუთითებს არა პირდაპირ, არამედ ირიბად. ყველა [ასეთი] საერთაშორისო მნიშვნელობის მქონე მმართველი სატანისა და ანტიქრისტეს პრინციპების ილუსტრირებაა, რადგან ეს პრინციპები ნამდვილად ერთია“.
გროგანი შენიშნავს, რომ ესაიას 14:13 მიანიშნებს არა მხოლოდ ბაბილონის კოშკზე დაბადების წიგნის მე-11 თავში, არამედ დაბადების წიგნის მე-3 თავშიც, სადაც „სატანა თავდაპირველად ცდილობდა, გაემრავლებინა საკუთარი ამაყი მისწრაფებანი ადამიანთა ცხოვრებაში – ღმერთთან თანაბარი სტატუსის შესაქმნელად“. შესაბამისად, გროგანი ესაიას 13-14 თავებს ისტორიულად განმარტავს, როგორც „წინასწარმეტყველებას ნეობაბილონის იმპერიისა და მისი მონარქის დაცემის შესახებ“; თუმცა ის აღიარებს, რომ „წინასწარმეტყველების ზოგიერთი ელემენტი იმ დროს არ აღსრულებულა“, არამედ „ეს ელემენტები ესქატოლოგიურნი არიან“.
სტროფი მე-4 (15-21) აღწერს, თუ როგორ „იძინებს“ დედამიწის ყველა მეფის სხეული საკუთარ საფლავში ან აკლდამაში (სადაც ისინი საბოლოო აღდგომამდე და განკითხვამდე დარჩებიან); მაგრამ ამ პიროვნებას არ აქვს აკლდამა ან საფლავი (14:18). ის არ არის გაერთიანებული საფლავში სხვებთან ერთად, არამედ ფეხქვეშ გათელილია (ისევე, როგორც იეზებელის გვამი) – სრულიად შესაზიზღი და შეურაცხყოფილი (14:19-20).
კავშირები გამოცხადების წიგნთან
თუ გავითვალისწინებთ ამ ბაბილონელი ქურუმის ესქატოლოგიურ ელფერსა და მის კონტექსტს, ალბათ, ის ბიბლიის საბოლოო ესქატოლოგიურ ქურუმს უნდა შევადაროთ, რათა ნათლად დავინახოთ, საფუძვლიანი იქნება თუ არა მათი შედარება.
გამოცხადების მე-13 თავში სატანა მხეცს აძლევს თავის ძალას, ტახტს და დიდ ავტორიტეტს (მუხლები 1-2). ეს სატანურ-ადამიანური ქადაგი თაყვანცემულია, მიცემული აქვს მკრეხელური პირი (მუხ. 4-6; შეადარეთ მე-2 თეს. 2:3-4), და „მიენიჭება“ უნარი, რათა თავს დაესხას და სძლიოს წმინდებს – ე. ი. იგი შეიძენს საყოველთაო ძალაუფლებას. (მუხლები 7-8). მაგრამ ეს არ არის პირველი შემთხვევა, როდესაც მხეცია ნახსენები.
ჯერ კიდევ 11:7-ში უფსკრულიდან ამოდის მხეცი (შდრ. 9:1-11; 20:1), რათა თავს დაესხას ორ მოწმეს და სძლიოს მათ. ზოგი ამბობს, რომ ეს მხეცი უფსკრულიდან – არის სატანა (ვალვორდი); სხვები ფიქრობენ, რომ ეს არის ანტიქრისტე (თომა). საქმე ისაა, რომ ანტიქრისტე და სატანა იმდენად მჭიდროდ არიან ერთმანეთთან გაიგივებულნი, რომ შესაძლოა ვივარაუდოთ არა ხორცშესხმა, არამედ საიდუმლო (ამოუცნობი) კვეთა (ურთიერთკავშირი) სატანასა და ანტიქრისტეს შორის.
გამოცხადების მე-17 და მე-18 თავები მჭიდროდ აკავშირებენ ბაბილონს (გარყვნილ და მდევნელ მეძავს) და ანტიქრისტე-მხეცს, რომელზეც ის არის ამხედრებული (17:17). არის თუ არა შემთხვევითი, რომ ღმერთი იოანეს შვიდი საუკუნის არხსენების შემდეგ, ბოლო დროის მოვლენებს უჩვენებს ხილვაში, სადაც ბაბილონი ფიგურირებს, როგორც მსოფლიო სამეფო, რომელსაც სატანის მიერ გაძლიერებული მეფე მართავს ღვთაების მკრეხელური ბოდვებით, რომელიც ისრაელის დევნას და განადგურებას ისახავს მიზნად, და რომელიც მთავრდება ბაბილონის, მისი ანტიქრისტე მეფის და თავად სატანის სრული და საბოლოო განადგურებით?
შეჯამება
ადვილია, ანტიქრისტეზე ვიფიქროთ, როგორც უბრალოდ ნამდვილად ბოროტ ადამიანზე, მაგრამ ის ამაზე უარესია. ის არის ანტიმესია, კაცობრიობის სპექტრის ყველაზე შორეული წერტილი თვით ქრისტესგან, განკაცებული ღმერთისგან. მაშასადამე, ესაიას მე-14 თავი აღწერს ისრაელს ათასწლეულის პერიოდში, რომელიც დასცინის ანტიქრისტეს, საბოლოო ესქატოლოგიური ბაბილონის საბოლოო მეფეს, რომლის ღვთაებრივი ამბიციები უკავშირდება თავად სატანის ზებუნებრივ სულს, რომელიც გააძლიერებს ანტიქრისტეს და მის ტახტს ღმერთის წინააღმდეგ მსოფლიო აჯანყებაში.
ესაიას მე-14 თავის ხედვაში ანტიქრისტე გაბატონებული პიროვნებაა და სატანის მიერ მასში დამკვიდრება ხსნის ანტიქრისტეს ზედმეტად სატანისტურ მეტყველებასა და მოქმედებას. ანტიქრისტეც და სატანაც ერთსა და იმავე დაღუპვას იზიარებენ, თუმცა საინტერესოა, რომ ანტიქრისტე წინ უსწრებს ამ დაღუპვაში თვით სატანსაც კი (გამოცხადება 19:20; 20:10). გამოყენებულია ნებართვით | ჟურნალი „Frontline Magazine“ | მაისი/ივნისი 2018 | გვ. 32-33. ყველა უფლება დაცულია.